ว่านตาลเดี่ยวตากแห้ง

ชื่ออื่นๆ : ว่านตาลเดี่ยว ว่านคำมี ว่านหน้าขาว หญ้าดอกคำ ว่านสากเหล็ก เฉ่อะอาหวี่ ต้นถาน เหล็กชีดิน อันเรแด็ก Star grass

ลักษณะทั่วไป : ว่านตาลเดี่ยว ไม้ล้มลุกมีเหง้าสั้น สูง 10-20 เซนติเมตร ใบแคบและยาว ขอบขนาน ปลายใบแหลม ดอกช่อแบบกระจะ ออกที่โคนต้น ดอกสีเหลือง มีกลีบรวม 6 กลีบ

การขยายพันธุ์ : แยกหน่อ

ไม่ว่ายุคใดสมัยใด ผู้หญิงก็ใฝ่ฝันอยากจะมีใบหน้าขาวใสเกลี้ยงเกลากันทุกคน สมัยก่อนยังไม่มีเครื่องสำอางแก้ฝ้าหน้าขาวสารพัดแบรนด์อย่างปัจจุบัน สาวๆ กรุงเทพฯ ส่วนหนึ่งได้พึ่งพาสมุนไพรแก้ฝ้าที่วางขายอยู่ตามฟุตปาธ สะพานลอยแถวอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิ สะพานควาย ศิริราช เป็นชาวบ้านมานั่งตากแดดขายพร้อมกับร้องเชิญชวน

“ตาลเดี่ยวฝนทาแก้ฝ้าจ้า” นอกจากตาลเดี่ยวในกระจาด ยังมีมะขามป้อม สมอ ส้มป่อย หินฝนยา ลูกค้าที่แวะเวียนมาดูเหมือนว่าจะรู้จักสมุนไพรเหล่านี้ดี บางคนมาหยิบดูแล้วไม่กล้าซื้อ เป็นภาพที่พบเห็นเป็นประจำในอดีต ปัจจุบันนานๆ จะเห็นสักครั้ง ในตำรายาเรียกว่านตาลเดี่ยว ว่า ว่านสากเหล็ก มีรสขื่นปร่า มีสรรพคุณชักมดลูกให้เข้าอู่

ตาลเดี่ยว ยาชั้นดี

ที่หมอยาต่างแนะนำ

หมอยาอีสาน ยายผาด รู้จักตาลเดี่ยวและใช้เป็นภูมิปัญญาพื้นบ้านเดิมที่ชาวบ้านทั่วไปก็รู้จัก แล้วก็มีหมอยากะเหรี่ยงอย่าง พ่อหมอโจป่อง ซึ่งเรียกตาลเดี่ยวว่า เฉ่อะอาหวี่ แนะนำเพิ่มเติมเกี่ยวกับการฝนทาใช้รักษาสิวว่า ถ้าเป็นน้อยก็ฝนตัวเดียว ถ้าเป็นมากให้ผสมเกลือเล็กน้อย ถ้าไม่อยากให้แสบให้ฝนเปลือกมะขามผสมลงไปด้วย ส่วนหมอยาไทใหญ่ในรัฐฉานเรียกต้นฉาน ใช้รากตำผงทำเป็นลูกกลอนกินเป็นยาบำรุงกำลัง ยาบำรุงเส้นประสาท ยารักษาโรคเสื่อมสมรรถภาพทางเพศ คนไทยเขมรที่สุรินทร์ เรียกว่า อันเรแด็ก ให้ดองเหล้ากินเพื่อให้มดลูกเข้าอู่

ตาลเดี่ยว ยาแก้ฝ้าอีสานจากธรรมชาติ ที่ต่างชาติยอมรับ

ปัจจุบันมีรายงานการศึกษาวิจัยพบว่า สารสกัดจากตาลเดี่ยวมีฤทธิ์ในการยับยั้งเอนไซม์ไทโรซิเนส (tryrosinase) ที่เป็นสาเหตุของผิวหมองคล้ำ มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระและกระตุ้นการสร้างคอลลาเจน หากไปค้นฐานข้อมูลส่วนประกอบของเครื่องสำอางของยุโรป จะเจอตาลเดี่ยวอยู่ในรายชื่อส่วนประกอบ และมีการระบุสรรพคุณว่า บำรุงผิวพรรณและช่วยทำให้ผิวขาว

เป็นไปได้หรือไม่ว่า ที่มาของข้อมูลดังกล่าวจะมาจากภูมิปัญญาพื้นบ้านอีสานที่สั่งสมกันมายาวนานบนแผ่นดินที่ร้อนแล้งกันดาร ธรรมชาติจึงชดเชยด้วยการกำนัลสมุนไพรเพื่อเอาใจผู้หญิง และหนึ่งในนั้นก็คือ ตาลเดี่ยว ซึ่งนอกจากจะรักษาสิวฝ้าแล้ว ยังบำรุงเลือดลมของผู้หญิง โดยนำไปต้มน้ำดื่มเพื่อบำรุงโลหิต หรือชักมดลูกหลังคลอด โดยนำรากมาหั่นบางๆ ตากแห้ง ดองกับสุรารับประทานเป็นยาชักมดลูก รวมทั้งเข้ายาประคบแม่ลูกอ่อนหลังคลอด

สมัยก่อน คนนิยมใช้ว่านนี้ทาหน้ากันมาก จนมีคนขุดมาขายเป็นอาชีพ โดยเฉพาะแถบจังหวัดราชบุรี เมื่อประมาณ 10 กว่าปีที่แล้ว ขายในราคากิโลกรัมละ 100 กว่าบาท

ตำรับยา

ยาหน้าขาว รักษาฝ้า : ใช้รากฝนกับน้ำเปล่าทาเช้าและก่อนนอน ทาบางๆ แก้ฝ้า

แก้สิว : นำส่วนหัวมาฝนผสมกับดินสอพองและน้ำมะนาวเล็กน้อย ทาบริเวณที่เป็นสิวฝ้า

กัดหัวฝี : ใช้รากฝนทาบริเวณที่เป็นฝี ทำให้หัวฝีแตกเร็ว

แก้เบื่อ กินอาหารแล้วมีอาการวุ่นวายในท้อง : ใช้รากฝนใส่น้ำธรรมดารับประทาน

แก้สาริบาด หน้ามืด ตาลาย แก้ไข เจ็บหัวข้างเดียว : ขยี้ใบหรือแช่น้ำก็ได้ ตบขมับ ใช้ครั้งละ 7 ใบ